Virtual reality als leermiddel bij stresssituaties
(Beginnende) professionals ervaren veel stress in hun werk. Bijvoorbeeld doordat ze het moeilijk vinden om te gaan met publiek (Islam et al., 2017). Als ze met agressie te maken krijgen, ervaren ze machteloosheid en stress (Jacobowitz et al, 2015). Met virtual reality (VR) zijn stressvolle situaties realistisch na te bootsen. Door het grote werkelijkheidsgehalte van ervaringen is virtual reality een goede aanvulling op traditionele (simulatie)trainingen om professionals te trainen in regie nemen over hun handelen in de praktijk. Hiermee leren professionals in een veilige leeromgeving hoe ze in stressvolle situaties adequaat moeten handelen.
Onderzoeksgebaseerde virtual reality
Onze virtual reality-modules is zijn gebaseerd op onderzoek naar welke situaties als meest stressvol worden ervaren (Teatske van der Zijpp e.a. van Fontys, 2018). Deze situaties zijn gebruikt om VR-prototypen te ontwikkelen voor het thema ‘Observeren van pre-agressiesignalen en niet adequaat kunnen reageren bij confrontatie met een emotie, agressie en geweld’ (zie ook de OOBA-cyclus).
Activerende leervorm
De ontwikkelde VR-prototypen behandelen de emotie ‘agressie’ vanuit het perspectief van de professional. Het aanbod van deze situaties met virtual reality past bij het principe van verrijkende, activerende leervormen om de handelingsbekwaamheid van professionals te versterken (Dewing, 2008). Met virtual reality kunnen deelnemers een specifieke ervaring realistisch en vanuit verschillende perspectieven beleven. Volgens Jacobs (2015) is je kunnen verplaatsen in het perspectief van een ander een voorwaarde om in relatie met de ander te kunnen blijven.
De stressvolle situaties die professionals ervaren, veroorzaken allemaal handelingsverlegenheid. Daardoor ontstaan gevoelens van handelingsonbekwaamheid en/ of verlies van ‘waardigheid’. Het gaat om deze issues:
1. Geen verantwoordelijkheid durven en/of weten te nemen in acute situaties.
2. Niet adequaat kunnen reageren bij confrontatie met verdriet, angst of boosheid.
3. Zich geïntimideerd voelen door autoriteit of autoritair gedrag.
De eerste twee tonen specifiek de (wederkerige) impact van een situatie voor professionals en de zorgvrager.
Een vierde issue loopt dwars door de andere heen: de context waarin de stressvolle situatie zich voordoet. In een acute, kritische situatie blijkt de afwezigheid van een persoon met autoriteit in de nabije ruimte - die regie kan (over)nemen - juist tot meer stress te leiden. Een ‘teveel aan mensen’ is soms ook stressvol, bijvoorbeeld in een crisissituatie waarin niemand de regie neemt. Ook objecten spelen een rol in de beleving van stress.
Handelingsverlegenheid
Bijvoorbeeld een deur of een stoel waar ‘plotseling tegenaan wordt getrapt’. Tot slot blijkt fysieke afstand ten opzichte van andere personen of objecten invloed op stress te hebben. Bijvoorbeeld het gebrek aan ‘persoonlijke (fysieke) ruimte’ of een ‘beknellende ruimte zonder ramen die open kunnen of een geblokkeerde deur’.